قمر هایی با ویژگی های منحصر به فرد در فضا، عجیب ترین و هیجان انگیز ترین قمر های منظومه شمسی را بیشتر بشناسید - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگار ، تک تک نقاط فضا برای دانشمندان و محققان یک سوژه تحقیقاتی است و دارای ابعاد و لایه های پیچیده کشف نشده که آن ها کوشش می نمایند تا با نمونه برداری و آزمایش های متعدد و متنوع پرده از راز های آن ها بردارند و حقایق آن را برای عموم مردم آشکار نمایند. هر کدام از اجرام آسمانی ویژگی های خارق العاده ای دارند که اگر سال ها بر روی آن ها تحقیق و آنالیز انجام گیرد باز هم شاید نتوان تمام خواص آن را یافت.

در حال حاضر شاید یکی از آن اجرام آسمانی که خیلی از ما به واسطه حضور فضانوردان بر روی آن و انجام پروژه های تحقیقاتی، با آن آشنایی داریم پنجمین قمر طبیعی بزرگ در منظومه خورشیدی یعنی ماه است. قمری که تا کنون سازمان های مختلفی در جهان در حوزه نجوم ماموریت های فضایی را بر محور آن طراحی و پیاده سازی نموده اند؛ و شاید پل بی راه نباشد که بگوییم ماه سرشروع آنالیز های نجومی بوده است و تصاویر و فیلم های گوناگونی که به وسیله کاوشگران و فضانوردان از سطح آن برای زمین ارسال شده است منشا تحقیقات دیگر برای یافتن قمر های سیارات دیگر بوده است.

منظومه شمسی برخلاف آن چه ما تصور می کنیم و تا کنون در خصوص آن جستجو انجام گرفته است سیارات، قمرها، ستاره ها و اجرام آسمانی زیادی دارد که هنوز هیچ سازمان حوزه هوا و فضا به آن دست پیدا ننموده است و این خودش یک مورد تحقیقاتی فوق العاده برای مسئولان این نهاد های بین المللی است.

به نقل از livescience، به جز دو سیاره عطارد و زهره بقیه سیاره های منظومه شمسی قمر های طبیعی دارند. قمر زمین، جهانیی زیبا و مرده پر از آتشفشان های باستانی و دهانه های برخوردی بی تعداد است. امروزه بیشتر با قمر زمین آشنا هستیم؛ اما در دوردست ها شگفتی های جالب تری وجود دارند. هر کدام از سیاره های غول آسا در بخش خارجی منظومه شمسی از مجموعه ای بزرگی از قمر ها بهره می برند که بسیاری از آن ها هم زمان با خود سیاره از مواد یخی شکل گرفتند. گرچه این قمر ها در فاصله دوردستی از خورشید قرار دارند، ویژگی های متنوعی دارند که آن ها را از یکدیگر متمایز می نمایند.

درباره فضا سوالات فراوانی هست که هنوز بی پاسخ مانده اند، شاید یکی از سوالاتی عجیبی که در این سال ها مطرح می گردد این باشد، ولی چنین چیزی در منظومه خورشیدی وجود ندارد، اما احتمال اینکه یک قمر به دور قمر دیگری گردش کند، وجود دارد. با این حال، نیرو های گرانشی نوسانی که از جانب سیاره و قمر مادر اعمال می گردد، در درازمدت باعث ناپایداری مدار خواهد شد. در مقیاس های به میزانٔ کافی بزرگ، قمر یک قمر می تواند میلیون ها سال دوام آورد.

بعضی از خرده سیارک های منظومه خورشیدی قمر دارند. نمونه معروف این خرده سیارک ها آیدا و قمر آن داکتایل است. بعلاوه در طول پنجاه سال گذشته، ماه زمین هم به دفعات صاحب قمر شده است که اغلب آن ها ترکیبات آهنی و عمر کوتاهی داشته اند.

در ادامه گزارش، نگاهی به بعضی از عجیب ترین و هیجان انگیز ترین قمر های منظومه شمسی می اندازیم. بعضی از این قمر ها مثل کالیستو از سیاره مشتری یا میماس زحل به صورت منجمد و یکپارچه هستند و میلیارد ها سال قبل شکل گرفته اند و بر اثر بمباران های فضایی خراش های عجیبی روی آن ها ایجاد شده است.

قمر های دیگر مثل قمر های چوپان و پان و اطلس و قمر نرئید نپتون در طول تاریخ تحت تأثیر همسایه های خود بوده اند. بعضی از این جهان های عجیب براثر نیرو های جزرومدی قدرتمند سیاره خود گرم تر شده اند و باعث فاز های شدیدی از فعالیت شدند که قمر هایی مثل میراندا را شکل دادند. این نیرو ها که عامل ایجاد قمر های مجذوب کننده دیگری مثل آیوی مشتری و انسلادوس، قمر یخی زحل شدند، هنوزهم فعال هستند. پوسته خارجی و آرام انسلادوس راز بزرگی در خود پنهان نموده است: حیات فرازمینی.

کاوشگر کاسینی ناسا در سال 2004 به سیاره زحل رسید. از آن موقع بود که انسلادوس، قمر داخلی کوچک این سیاره، بیشتر در کانون توجه نهاده شد و به یکی از جهان های بحث برانگیز منظومه شمسی تبدیل شد. این قمر معروفیتش را مدیون کشف یخ فشان هایی است که از نیم کره جنوبی آن در فضا منتشر می شوند.

این یخ فشان ها یکی از شواهد وجود آب مایع زیر پوسته یخی و نازک انسلادوس هستند. البته فعالیت عجیب انسلادوس حتی قبل از کاسینی به لطف تصاویر اولیه آشکار شده بود. این تصاویر سطح عجیب و درخشان و دهانه های برخوردی را نشان می دادند که به پوششی برفی شباهت داشتند؛ با این حال، کشف یخ فشان ها ثابت کرد انسلادوس جهانیی فعال است.

انسلادوس با قطر 504 کیلومتر ترکیبی از سنگ و یخ است و مانند بسیاری از همسایگانش در منظومه زحلی از میلیارد ها سال پیش منجمد به جای مانده؛ اما نیرو های جزرومدی که براثر کشش گرانشی بین زحل و دیون، قمر بزرگ تر آن به وجود آمدند، داخل انسلادوس را گرم و فعال نگه داشتند. بدین ترتیب، این قمر یکی از اهداف مهم برای جست وجوی حیات در منظومه شمسی است.

با اینکه بخش زیادی از یخ های انسلادوس روی سطح آن باز می گردند، بخش کمی از یخ ها هم از جاذبه ضعیف این قمر فرار می نمایند و وارد مدار زحل می شوند. این یخ ها معمولا در حلقه دونات شکل زحل به نام حلقه E منتشر می شوند که خارجی ترین و پراکنده ترین حلقه زحل است.

کالیستو خارجی ترین قمر از گروه قمر های گالیله سیاره مشتری و سومین قمر بزرگ در منظومه شمسی محسوب می گردد و تنها اندکی کوچک تر از عطارد است. کالیستو بیشترین تعداد دهانه برخوردی را دارد؛ از این رو، معروفیت زیادی پیدا نموده است. علت دهانه های برخوردی فراوان موقعیت کالیستو در منظومه مشتری است. جاذبه بزرگ مشتری مدار دنباله دار ها را منحرف می نماید. یکی از برخورد های مشهور دنباله دار با مشتری برخورد بزرگ دنباله دار شومیکر لوی 9 در سال 1994 بود.

بزرگ ترین قمر های مشتری مستقیما در خط آتش قرار دارند؛ اما همسایه های داخلی کالیستو تحت تأثیر فرایند های زمین شناختی قرار داشتند که همین مسئله باعث محو شدن دهانه ها از سطحشان شده است. بااین حال، سطح کالیستو از 4/5 میلیارد سال پیش بدون تغییر به جای مانده است.

آیدا 243 سیارکی از خانواده سیارکی کرونیس است که در کمربند سیارکی منظومه شمسی قرار گرفته است. این سیارک قمر کوچکی به نام داکتیل دارد که عرض طولانی ترین محور آن به 1/6 کیلومتر می رسد. به علت جاذبه ضعیف آیدا 243، بعید است قمر داکتیل به دام آن افتاده باشد؛ بلکه می توان گفت آیدا و داکتیل درکنار یکدیگر شکل گرفته اند. آیدا یکی از اعضای خانواده کرونیس با بیش از سیصد سیارک است که همه مداری یکسان دارند.

این گروه یک یا دومیلیارد سال پیش در طول برخورد سیارکی شکل گرفتند. داکتیل هم بخش کوچکی از برخوردی است که وارد مدار اطراف آیدا شده است؛ اما اینجا مسئله ای وجود دارد: براساس مدل های کامپیوتری، داکتیل تقریبا باید براثر برخورد سیارک دیگر نابود شده باشد؛ بنابراین، چگونه ممکن است بیش از یک میلیارد سال عمر داشته باشد؟

براساس نظریه ای، خانواده کرونیس جوان تر از آن است که به نظر می رسد و دهانه های برخوردی آیدا به علت طوفانی از برخورد ها در فرایند تجزیه اولیه شکل گرفته اند. براساس نظریه ای دیگر، داکتیل قبلا برخوردی مخرب را تجربه نموده؛ اما دوباره به مدار خود بازگشته است. این شرح می تواند علتی برای شکل کروی و عجیب این قمر باشد.

براساس دو ادعا یاپتوس، قمر زحل، در لیست قمر های عجیب منظومه شمسی قرار می گیرد. این قمر سال 1671 کشف شد و یک سمت آن کم نورتر از سمت دیگرش است. بخشی از نیم کره آن که رو به مدار زحل قرار گرفته است، به رنگ قهوه تیره است؛ در حالی که نیم کره دیگر آن خاکستری روشن است. براساس اطلاعات یافت شده در توجیه تفاوت رنگی این قمر، سمت رو به زحل با غباری پوشیده شده است که براثر برخورد های کوچک شهاب سنگی روی دیگر قمر های کوچک خارجی زحل منتشر شده اند.

دراین میان، تصاویر کاسینی داستانی پیچیده تر را روایت می نمایند. اغلب مواد تیره سطح یاپتوس از داخل این قمر سرچشمه می گیرند و با تصعید یخ غبارآلود از سطح قمر (تبدیل جامد به بخار) رگه های تیره را به جای می گذارند. این فرایند احتمالا با انباشته شدن غبار قمر های خارجی شروع می گردد.

بعلاوه، یاپتوس سلسله کوهستانی به عرض بیست کیلومتر در استوا دارد که ظاهر متمایز گردومانند به آن بخشیده است. منشأ این سلسله کوهستانی گیج نماینده است. براساس بعضی نظریه ها، این کوهستان فسیلی از زمان چرخش سریع تر یاپتوس است که در قسمت استوا سر برآورده؛ درحالی که بعضی دیگر معتقدند این کوهستان حاصل سنگ ریزه هایی از منظومه حلقوی کهن اطراف این قمر بوده که دچار فروپاشی شده و روی سطح فرود آمده است.

نرئید دومین قمری بود که در مدار نپتون کشف شد. معروفیت این قمر به علت مدار عجیب آن است. فاصله نرئید از نپتون بین 1/4 میلیون تا 9/7 میلیون کیلومتر متغیر است. این مدار معمولا برای قمر های به دام افتاده متداول است (سیارک ها و دنباله دار هایی که به دام جاذبه سیاره ها افتاده اند)؛ اما میزان غیرمتداول و بزرگ نرئید داستانی عجیب را روایت می نماید.

براساس یافته های کاوشگر وویجر 2 در سال 1989، قمر تریتون از کمربند کویپر وارد مدار نپتون شده است. تریتون مدار قمر های اصلی نپتون را مختل کرد و باعث خروج بسیاری از آن ها شد؛ اما بسیاری از ستاره شناسان هم معتقدند نرئید می تواند بازمانده ای باشد که در مرز گرانشی نپتون به جای مانده است.

آیو داخلی ترین قمر از گروه چهار قمر بزرگ گالیله است که در مدار مشتری، بزرگ ترین سیاره منظومه شمسی، قرار گرفته است. با اینکه سه قمر خارجی تر جهان هایی آرام و منجمد با ترکیبی از سنگ و یخ هستند، منظره آیو ترکیبی خشن از رنگ های زرد و نارنجی و قهوه ای و پر از فرم های معدنی عجیب و متغیر است که ترکیبی از سولفور هستند و به شکل های مختلف در سطح آیو پراکنده شده اند. آیو آتشفشانی ترین قمر در کل منظومه شمسی است. سطح عجیب این قمر اولین بار در پرواز فضاپیمای پایونیر در اوایل دهه 1970 رصد شد؛ اما قمری بودن آتشفشانی آن، تنها چند هفته قبل از رسیدن کاوشگر وویجر 1 به آن در سال 1979 پیش بینی شده بود.

قمر آیو در نبرد گرانشی بین همسایه های خارجی و سیاره مشتری گرفتار شده است و همین مسئله مانع از قرارگرفتن آن در مداری کامل می گردد. تغییرات اندک فاصله آیو از مشتری (کمتر از 0/5 درصد در مدار) به ایجاد نیرو های بزرگ جزرومدری منجر می شوند که فضای داخلی این قمر را در تمام جهات می کوبند. سنگ ها به علت اصطکاک گرم می شوند و هسته این قمر را مذاب نگه می دارند.

با اینکه اغلب سنگ های آیو مشابه سنگ های زمین از نوع سیلیکاتی هستند، نقاط ذوب بسیار زیادی دارند؛ درنتیجه، اغلب به شکل اقیانوس های داغ ماگما شکل می گیرند که تا ده ها کیلومتر زیر سطح آیو جریان دارند. بخش زیادی از فعالیت سطحی آیو به سنگ های سولفوری وابسته است که در دقمرای پایین تر هم به شکل مذاب باقی می مانند. فعالیت های آتشفشانی در آیو هر نوع ماده یخی آیو را از بین برده اند و باعث ایجاد جهانیی خشک و بدون یخ شده اند. این در حالی است که دمای میانگین سطح آیو می تواند به منفی 160 درجه سانتی گراد هم برسد.

هایپریون ظاهر عجیبی دارد: سطح آن مانند اسفنج یا مرجانی با حفره های تیره و شیار های تیز است که از یخ و سنگ های روشن تر تشکیل شده اند. بااین حال، این تنها ویژگی عجیب هایپریون نیست: هایپریون اولین کشف از نوع قمر های غیرکروی بود و مداری مختلف المرکز دارد. چرخش هایپریون با دوره مداری آن منطبق نیست و در الگویی نامنظم به دور زحل می چرخد؛ به طوری که محور چرخش آن به طور پیش بینی نشدنی نوسان می نماید. هایپریون هم مانند دیگر قمر های منظومه شمسی از یخ آب تشکیل شده است؛ اما سطح آن به شکل عجیبی تیره است.

طبق تخمین های فضاپیمای کاسینی، چگالی هایپریون 55 درصد چگالی آب است؛ درنتیجه، بخش زیادی از فضای داخلی آن خالی است. براساس نظریه ای محبوب، یکی از دلایل ویژگی های عجیب هایپریون آن است که این قمر بازمانده قمری بزرگ تر بوده است که احتمالا بین تایتان و یاپتوس قرار داشته و براثر برخورد با دنباله داری بزرگ نابود شده است. مواد به جای مانده مجددا متراکم شدند و قمر هایپریون را تشکیل دادند.

تایتان، بزرگ ترین قمر زحل در منظومه شمسی، از ویژگی هایی منحصر به فردی برخوردار است. تایتان، تنها قمر دارای جو ضخیم است. مدارپیمای کاسینی با ابزار های رادار و مادون قرمز به جو مات این قمر نفوذ و منظره هایی از رودخانه ها و دریاچه های این قمر را آشکار کرد که در کل منظومه شمسی بی مانند است. تایتان در فاصله 1/4 میلیارد کیلومتری از خورشید قرار گرفته است و دمای میانگین سطح آن به منفی 179 درجه سانتی گراد می رسد.

بخش زیادی از جو قمر تایتان را گاز بی اثر نیتروژن تشکیل می دهد. این گاز یکی از مؤلفه های اصلی هوای زمین است؛ اما جو مه آلود و رنگ متمایز ابر های آن به علت درصد اندک متان شکل گرفته اند. شرایط تایتان کاملا برای چرخه متانی (تبدیل متان از حالت گاز و مایع و جامد) مناسب هستند. این چرخه مشابه چرخه آبی در اقلیم زمین است.

در دقمرای پایین، سطح تایتان منجمد می گردد و در دقمرای مبه وسیله، قطرات مایع به شکل باران روی سطح فرود می آید و در دریاچه ها انباشته و در نواحی گرم تر تبخیر می گردد و به داخل جو بازمی گردند. افزون بر این، تایتان فصل های متغیری دارد و از این نظر به زمین شباهت دارد؛ البته سال تایتان برابر با 29/5 سال زمینی است. در هر فصل تایتانی دریاچه ها از قطبی به قطب دیگر منتقل می شوند. با توجه به این ویژگی ها، تایتان یکی از اهداف جست وجوی حیات فرازمینی است؛ گرچه اغلب زیست شناسان یافتن حیات و موجودات زنده در چنین فضای خشن و شرایط شیمیایی را بعید می دانند و اغلب معتقدند انسلادوس، همسایه آبی تایتان، منظره امیدبخش تری ارائه می دهد.

میراندا، قمر اورانوس، یکی از قمر های عجیب در کل منظومه شمسی است. تصاویر وویجر وصله ها و رگه های عجیبی را روی سطح این قمر نشان می دهند. در بعضی بخش های میراندا، دهانه های برخوردی به چشم می خورد و در بعضی بخش های دیگر هیچ گونه دهانه برخوردی دیده نمی گردد که نشان می دهد این بخش جوان تر است و کمتر درمعرض بمباران های شهابی نهاده شده است. یکی از ویژگی های برجسته میراندا وجود الگویی از بیضی های هم مرکز است که به راستا مسابقه اتومبیل رانی شباهت دارند؛ درحالی که در بخش های دیگر الگو های V شکل موازی خراش هایی را شکل داده اند.

براساس نظریه ای، میراندا جهانیی فرانکشتاین است؛ یعنی تکه های قمری کهن در مدار اورانوس متراکم شده و میراندا را شکل داده اند. ستاره شناسان احتمال می دهند قمر پیشین احتمالا براثر برخوردی میان سیاره ای مکوششی شده و ممکن است این رویداد به علت انحراف شدید در محور اورانوس اتفاق افتاده باشد.

بااین حال، پژوهش های بیشتر نشان دادند چنین نظریه ای در توصیف ویژگی های سطحی متنوع میراندا ناتوان است. درعوض، می توان نیرو های جزرومدی را علت ظاهر عجیب میراندا اسم کرد. امروزه، میراندا در مداری تقریبا مدور قرار گرفته است؛ اما در گذشته مدار آن در رابطه رزونانسی با اومبریل، قمر بزرگ تر اورانوس قرار داشت؛ در نتیجه، دو قمر مرتب در تراز با یکدیگر قرار داشتند و همین مسئله باعث شد مدار میراندا وارد بیضی طویل تری گردد و نیرو های جزرومدی شدیدی تجربه کند. کشش و رانش و گرمای داخلی یکی از عوامل رگه ها و ترک های سطحی میراندا هستند.

کاوشگر های وویجر با ثبت تصاویری دقیق از میماس قمر زحل در دهه 1980 دانشمندان را در شوک فرو بردند. این قمر شباهت زیادی به ستاره مرده در فیلم علمی تخیلی جنگ ستارگان دارد. دهانه برخوردی بزرگی یکی از نیم کره های این قمر را پوشانده است و دقیقا هم میزان و شبیه به بشقاب لیزری نابودنماینده ای است که جورج لوکاس به آن اشاره نموده بود؛ اما میماس بیش از یک عنصر فرهنگ عامه است. میماس داخلی ترین قمر زحل است که در مداری نزدیک تر از انسلادوس و دورتر از پان و اطلس به دور زحل می چرخد. قطر این قمر به 396 کیلومتر می رسد؛ به همین علت، کوچک ترین جرم منظومه شمسی با شکل کروی است.

پان و اطلس قمر های زحل، کوچک ترین قمر های منظومه شمسی هستند. این قمر ها با وجود میزان کوچک می توانند بر منظومه حلقه زحل تأثیر بگذارند. این جهان های کوچک را شاید بتوان برترین نمونه های شناخته شده از قمر های چوپان برشمرد. قمر های چوپان قمرواره های کوچکی هستند که در منظومه های حلقه ای سیاره های غول آسا قرار دارند. همان طور که از نامشان پیدا است، این قمر ها به ذرات موجود در سیستم زحل یاری می نمایند کنار یکدیگر قرار بگیرند و در عین حال، ذرات دیگر را پاک سازی می نمایند.

پان عامل ایجاد شکاف انکه (Encke Gap) است؛ تفکیک برجسته ای که در حلقه درخشان A دیده می گردد؛ درحالی که اطلس خارج از حلقه A قرار گرفته است. مهم ترین ویژگی هر دو قمر سطح هموار آن ها است که مانند بشقاب پرنده یا گردو به نظر می رسند. بونی بوراتی از آزمایش پیشرانش جت ناسا معتقد است این قمر ها در پوششی از ذرات کوچک قرار دارند و فضای بین حلقه ها را پاک سازی می نمایند.

در نهایت می توان گفت در کهکشان راه شیری که محل سکونت ما است سیاره های زیادی هستند که در اطراف هر کدام از آن ها قمر هایی (جرم آسمانی که به دور جسم نسبتا بزرگی در مدار مشخصی در حال چرخش است) وجود دارد و تعداد قمر های هر سیاره و میزان آن ها با سیارات دیگر فرق دارد. علم نجوم پر از شگفتی ها و اسرار جالب است که سبب شده تا خیلی از مردم جهان علاقه مند به یادگیری و پا گذاشتن در این راستا باشند کما اینکه در عرصه های دیگر هم تاثیر پذیری از فضا و نجوم کاملا دیده می گردد و بسیاری از صنایع با استفاده از داده های نجومی به دست آمده محصولی را فراوری می نمایند از حوزه سینما گرفته که فیلم های مختلفی درباره فضا و کهکشان راه شیری و اجرام آسمانی خارق العاده ای مثل قمر ها ساخته شده است تا صنعت بازی و اسباب بازی سازی.

گزارش از مهران محمدپور

namasho.com: نماشو: آگهی رایگان، رپورتاژ خبری، طراحی سایت، سئو و بهینه سازی وبسایت

cruisero.ir: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها